a) Genel Bilgiler

Ürün Standartları ile ilgili Uygulamalar

Japon Sanayi Standartları-Japanese Industrial Standarts (JIS) ve Japon Tarım Standartları-Japanese Agricultural Standarts (JAS) Japonya’da en geniş şekliyle kullanılan iki kalite standardını ifade etmektedir.

JIS Standardı JIS’ın işleyişi 1940 tarihli “Sanayide Standardizasyon” Kanunu’na dayanmaktadır. JIS markası, tekstil hazır giyim, ısıtıcılar, elektrikli aletler, ayakkabılar, mutfak eşyaları, spor malzemesi, müzik aletleri gibi geniş bir ürün grubunun standart, kalite, boyut ve diğer özelliklerine uygulanmaktadır.

JAS Standardı tüketicinin çıkarlarının korunması politikasının bir gereği olarak gıda ve orman ürünlerinin kalitesi ile ilgili bir işaretleme ve sıralama sistemi oluşturulmuştur. “JAS markası” olarak bilinen standart sistemi “Japon Tarım Standartları Kanunu” ile düzenlenmiştir. Söz konusu Kanun Japonya’da üretilen veya ithal edilen tüm gıda ürünlerini kapsamaktadır. Kanun çerçevesinde yapılan düzenlemeler ürün kapsamı genişledikçe çeşitlenmektedir.

JAS markası ürün listesi, içecekler, işlenmiş gıda, sıvı ve katı yağlar tarımsal mallar, orman ürünleri, et ve balık sanayi ürünleri, tarım ve orman ürünleri hammaddelerini, konserve gıda, meyve suyu, işlenmiş domates gibi ürünlerin yerli ve ithal olanlarını kapsamaktadır.

JAS kuralları, standartlarla belirlenmiş ürünü tanımlamaktadır. Standarda konu ürünlerin pek çoğunda minimum kalite standardı belirtilmiştir. Ancak bazı ürünler için kurallar sadece kalite artırımını sağlamaya yönelik direktifleri içermektedir. Söz konusu standartların uygulanması zorunlu olmayıp, ancak tüketicinin ithal edilen ürünü tercih etmesi amacıyla, ithalatçı firmaları bu standartları uygulama yoluna sıkça gitmektedir.

Japon standartlarına ilişkin ayrıntılı bilgiye JETRO web sitesinden erişilebilmektedir.

https://www.jetro.go.jp/en/reports/regulations.html

Test Etme, Muayene ve Belgelendirme

Kısaca JAB olarak bilinen ve ilk olarak 1993 yılında kurulan Japon Akreditasyon Kurulu (Japan Accreditation Board) Japon ekonomisinin ve endüstrisinin düzenli gelişimini teşvik etmek ve katkıda bulunmak adına uygunluk değerlendirme programı kapsamındaki en geniş yetkili akreditasyondan sorumlu kuruluştur.

JAB’ın görevleri arasında kalite ve çevre yönetim sistemi belgelendirme kuruluşlarının akreditasyonu, kaydının tutulması ve uluslararası çok taraflı tanıma anlaşmalarının (MLA) koordinasyonun sağlanması, test laboratuvarları ve tıbbi laboratuvarların akreditasyonu, kaydının tutulması ve uluslararası karşılıklı tanıma anlaşmalarının (MRA) koordinasyonunun sağlanması ile yetkili kuruluşların yayınlanması gibi konular yer almaktadır. Yine, akreditasyon veya belgelemeye ilişkin talepler ve diğer başvurular için yetkili mercii JAB’dır.

Japonya uygunluk değerlendirme kuruluşları ve yetkilendirilmiş kuruluşlar listesi için:

https://www.jab.or.jp/en/accredited_boadies/

https://www.jab.or.jp/en/certified_organization/

Teknik düzenlemeler ilişkin duyurulara aşağıdaki bağlantılardan ulaşılabilmektedir:

https://www.jsa.or.jp/en/

https://webdesk.jsa.or.jp/books/W11M0010

b) Karantina İşlemleri

Japonya kırmızı et, kanatlı eti ve çeşitli taze sebze ve meyve ithalatında soğuk işlem, sevk öncesi inceleme, ön onay gibi zorlu idari prosedürler ve ithalat protokolleri gibi süreçler uygulamaktadır.

Bitkisel ürünlerin süreçlerine bitki sağlığı önlemleri bölümünde yer verilmiştir.

Ülkemizin Dünya Hayvan Sağlığı Örgütüne (OIE) yaptığı bildirimlere göre https://wahis.oie.int/#/home ülkemizde şap ve mavi dil hastalıkları görülmektedir.

Buna göre, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) SPS Anlaşması hükümlerine çerçevesinde, Japonya karantina mevzuatı hayvan hastalıkları sebebiyle ülkemizden kırmızı et ürünleri ve sakatat ithalatına imkan tanımamaktadır. https://www.maff.go.jp/aqs/english/news/im_prohibit.html

Japonya kanatlı eti ihracatı ise sadece onaylı üreticiler tarafından yapılabilmektedir.

Bunun için, Japonya’nın ülkemiz için oluşturduğu sağlık şartnamesinin şu bağlantı yolundan incelenmesi mümkündür https://www.maff.go.jp/aqs/hou/require/attach/pdf/chicken-meet-51.pdf. Bu şartları yerine getiren ülkemizdeki üretim tesislerinin denetimi Tarım ve Orman Bakanlığımız tarafından gerçekleştirilmekte olup, Japonya’ya kanatlı eti ihracatına yeterli bulunan tesislerin listesi Japonya Tarım Orman ve Balıkçılık Bakanlığına (MAFF) bildirilmektedir. Daha sonra bu tesislerin listesi, MAFF genel ağ sayfasında yayınlanmaktadır: https://www.maff.go.jp/aqs/tetuzuki/facility/attach/pdf/kakin-175.pdf  .

Temel olarak ülkemizden Japonya’ya donmuş tavuk eti ihracatında, MAFF ile ortak kararlaştırılmış olan Veteriner Sağlık Sertifikasının (örneği için http://turkey.jp/etler/sertifika) ihracat sırasında Tarım ve Orman Bakanlığımız il müdürlüklerince düzenlenmesi ve ithalat sırasında Japon gümrüklerine sunulması gerekmektedir.

Japonya’da tüm gıda ürünlerinin ithalat süreci, genel itibariyle ithalatçı tarafından bölgedeki gümrük idaresine başvurması ve ithalat beyannamesi doldurulması ve akabinde gümrük yetkilisinin süreci adım adım yönlendirmesi ile gerçekleşmektedir. Lakin gönderilen ürün ve gördüğü işleme, işlem akış şemasına göre bazı ek belge veya bilgi talepleri ortaya çıkması muhtemeldir. Gıda ürünleri ithalat kuralları hakkında MIPRO’nun hazırladığı rehberi https://www.mipro.or.jp/Document/hti0re0000000vi2-att/pdf_publications_0111go18.pdf bağlantı yolundan inceleyebilirsiniz.

c) Etiketleme

Sanayi ürünleri için Ev Eşyaları Kalite Etiketleme Kanunu kapsamında belirlenen gıda ürünleri, tekstil ürünleri ve hammaddeleri, plastik ürünler, elektrikli ev aletleri ve aparatları ile günlük yaşamlarında kullanılan diğer muhtelif malların etiketlenmesi zorunludur.

JIS Sistemi ise gönüllülük esasına dayanmakta ve “Sanayide Standardizasyon” Kanunu uyarınca yalnızca JIS ile uyumluluğu akredite belgelendirme kuruluşlarca onaylanan ürünlerin ambalaj, paket veya faturası üzerinde “JIS Markası” kullanılabilmektedir.

Tarım ürünlerine ilişkin JAS Sisteminin diğer bir ayağı ise tüketicilere ürün seçimlerinde uygun bilgi akışının tesis edilebilmesini amaçlayan “JAS markası” etiketleme sistemidir. Standartlaştırılmış Kalite Etiketleme Sistemi ile üretici, imalatçı ve distribütörler tüm yiyecek ve içecekleri belirlenen kalite standartlarına uygun olarak etiketlemekle yükümlü kılınmıştır.

Her bir ürünün kendine özgü bir etiketlenme biçimi bulunmaktadır. Örneğin, işlenmiş gıdalar için işaretleme standartları, ürünün adı, tatlandırıcıları, ağırlığı, üretim tarihi ve üreticinin adı gibi ayrıntıları talep etmektedir. Bozulabilir gıdalar üzerinde ürün ismi ve menşe ülkelerin gösterilmesi gerekmektedir.

Bazı hammaddeler ve bunlardan yapılan işlenmiş gıdalar için genetik modifikasyonla ilgili etiketleme uygulanmaktadır. Ayrıca, alerjen içeren 7 maddenin etikette belirtilmesi zorunlu, 18 maddenin belirtilmesi ise tavsiye edilmektedir. Organik tarım ürünleri, organik hayvancılık ürünleri, organik işlenmiş gıdalar ve organik yemler için belirlenen JAS standartları uyarınca Organik JAS işareti yapıştırılmalıdır.

Diğer taraftan, etiketleme ürünlerin iç pazara sunulma aşamasında gerekli olup JAS Kanunu uyarınca ihracatçı ülkedeki işletmeler veya acentelerin herhangi bir etiketleme yükümlülüğü bulunmamaktadır.

Ambalaj, paketleme ve etiketleme hakkında sektör bazında ayrıntılı bilgi için kaynaklar:

https://www.jetro.go.jp/ext_images/en/reports/regulations/pdf/cons2010ep.pdf

https://www.jetro.go.jp/ext_images/en/reports/regulations/pdf/industry2009e.pdf

https://www.jetro.go.jp/ext_images/en/reports/regulations/pdf/agri2009e.pdf

d) Bitki Sağlığı Önlemleri

Bir ada ülkesi olan Japonya’nın kendinde olmayan hastalıklara karşı uyguladığı bitki karantina kuralları gereği, ülkemizdeki Akdeniz sineği zararlısı, elma kurdu ve Erwinia Amylovora vb.  hastalıkları sebebiyle bir çok meyve ve sebzenin ihracatı mümkün değildir. Bugün için ülkemizden sadece greyfurt, limon, portakal, mandalina, kavun, karpuz ve kestane; sebzelerden ise havuç, soğan, kuşkonmaz, marul, Çin lahanası, kabak, burdock, sarımsak ve tatlı patatesin ithalatına belirli koşullarda izin verilmektedir. Bununla beraber, ürün bazında güncel durum tespiti için ülke, Japon Tarım Bakanlığının genel ağ sayfasında ürün ve hastalık özelinde yayımlanan şu listeyi incelemenizi öneririz: https://www.maff.go.jp/pps/j/law/houki/shorei/E_Annexed_Table2_from_20210428.html

Anılan zararlıların ülkemizde yok edildikten sonra Japonya’ya ihracatının mümkün hale getirilmesi ve ardından Japonya ile başlatılacak yasak kaldırma süreçlerinin uzun ve zor olması münasebetiyle 10 yıllar alabilmektedir.

Mevcut şartlarda, depo ve taşınma konteynerinde ISPM-28 standartları çerçevesinde soğuk işleme tabi tutulması suretiyle çerçevesinde greyfurt, limon, portakal ve tangor ihraç edilmektedir (ISPM-28: Akdeniz sineği ve larvalarının yok edilmesi için greyfurt İçin 3 Derecenin altında 23 gün ve limonun 3 derece altında 18 gün, Portakal ve tangor için 3 derece altında 20 gün kesintisiz muhafaza edilmesi gerekmektedir).

e) Helal Belgelendirme

Japonya’da Helal Belgelendirmeye ilişkin bir zorunluluk bulunmamakta olup, firmaların tercihleri doğrultusunda yapabildikleri bir uygulama olarak görülmektedir.