Kenya’da ithalat denetimlerini yapmaya yetkili kuruluş KEBS’tir. Pre-Export Verification of Conformity to Standards (PVOC)[1] Programı, ilgili ihracatçı ülkelerdeki ürünlere uygulanan, ürünlerin geçerli Kenya standartlarına, onaylı spesifikasyonlara ve diğer geçerli düzenlemelere uygunluğunu garanti altına alan bir uygunluk değerlendirme programıdır.Kenya'da ithal ürünler sevk öncesi incelemeye tabi olup ülkemizde söz konusu denetimleri yapmak üzere KEBS tarafından yetkilendirilmiş bağımsız kuruluş SGS’dir (www.sgs.com.tr). Denetim sonrasında düzenlenecek uygunluk belgesiyle (Certificate of Conformity, CoC) bu ürünlerin Kenya’ya ihracı mümkün olmaktadır.Sevk öncesi inceleme sonucunda edinilecek uygunluk belgesi birçok durumda yeterli olmaktadır. Bu belgeye sahip olunmadan ihracat yapılması halinde, eşyanın sahada muayenesi, mahrece iade ya da gümrükte imha yoluna gidilmektedir.Kenya’da standartlar “Standards Act’a (Chapter 496)” uygun olarak yapılmakta olup ilgili kanunun tam metni kenyalaw.org/kl/fileadmin/pdfdownloads/Acts/StandardsActCap496.PDF adresinde bulunmaktadır.

7 Haziran 2018'de Standartlar Yasası uyarınca Standartlar (İthalatların Denetlenmesi) Tebliğ yayınlanmıştır. Tebliğ uyarınca, Kenya’ya ithal edilen malların Kenya Standartlarına veya Onaylanmış Spesifikasyonlara Uygunluğunun sağlanması gerekir.Kenya Standartları Bürosu, sevk öncesi inceleme kapsamında uygunluk kontrolünü malların menşe ülkesinde yapmak üzere tüm dünyada farklı denetim ve gözetim firmalarını atamıştır. Türkiye’de ise SGS Türkiye (https://www.sgs.com/tr-tr) şirketi atanmıştır.Kenya Standartlarına uygun mallar için Uygunluk Sertifikası düzenlenir. Gerekli uygunluk şartlarını karşılamayan mallar için uygunsuzluk raporu düzenlenir. Kenya Standartlarına uygun olmayan malların Kenya'ya girmesine izin verilmeyecek ve masrafları ithalatçıya ait olmak üzere reddedilecek ve/veya imha edilecektir.Sertifikasyon için değerlendirilen test raporları tanınmış bir laboratuvardan olmalıdır. Tanınmış laboratuvarın mevcut olmayabileceği belirli ürünler için aşağıdaki muafiyetler sağlanmıştır:

PVOC programı, CoC'yi elde etmek için üç (3) olası yöntem sağlayarak ihracatçılara ve ithalatçılara maksimum esneklik sağlamak üzere tasarlanmıştır. Uygulanan yöntem, ihracatçıların Kenya'ya yaptığı sevkiyatların sıklığına, ürün risk düzeyine ve sertifikasyon için başvururken başlangıçta gösterebilecekleri uyumluluk düzeyine bağlıdır.

Birinci yöntem: Gönderi denetimi ve test

Bu yöntem kapsamında, sevk edilecek ürünler hem test edilmeli, hem de ilgili standartlara ve gerekliliklere uygunluğu göstermek için fiziksel olarak denetlenmelidir. Bu yol, tüccarlar veya üreticiler tarafından ihraç edilen tüm ürünlere açıktır. Ek olarak, bu yöntem kapsamında Çin ve Birleşik Arap Emirlikleri'nden gelen tüm konteynerli kargolar, sözleşmeli denetim kuruluşları tarafından mühürlenmeli ve CoC'de belirtilen mühür ve konteyner numaralarına sahip olmalıdır.

Aşağıdaki ürünler, risklerine göre yalnızca Birinci Yöntem kapsamında sertifikasyona uygundur:

▪ Hayvansal ve Balıkçılık ürünleri (taze ve dondurulmuş - daha fazla işlenmemiş)

▪ Petrol ürünleri ve baz yağlar

▪ Pirinç, buğday, fasulye, mısır vb. gibi tahıl ve bakliyatların toplu sevkiyatları

▪ Yenilebilir yemeklik yağlar

▪ Gübre

▪ Taze süt ürünleri

▪ Taze bahçe ürünleri

▪ Sıvılaştırılmış Petrol Gazı (LPG)

▪ Şeker

▪ Kullanılmış veya ikinci el mallar.

İkinci yöntem: Ürün kaydı

Bu yöntem, PVoC denetim firması tarafından bu tür ürünlerin kaydı yoluyla düşük riskli ancak makul ve tutarlı kalite seviyelerine sahip mallar için hızlı bir sertifikasyon süreci sunar. Ürün kaydı, homojen ürünlerin sık sevkiyatları olan İhracatçılara önerilir. Kayıt için gereken zorunlu belgeler arasında, birinci yöntem kapsamında sertifikalandırılmış önceki sevkiyatlar için verilen ve ilgili Kenya Standartlarına veya onaylı spesifikasyona uygunluğu gösteren tanınmış laboratuvarlardan herhangi birinden alınan test raporu(ları) yer alır. Kayıt bir yıllık bir süre için geçerlidir. Kayıtlı ürün sevkiyatları, tanınmış laboratuvarlarda zorunlu testlerden muaftır, ancak, muayene için hedeflenen sevkiyatlar için herhangi bir sertifikasyon kararı verilmeden önce, üretici tarafından gönderilen partilere kadar izlenebilen test raporları, değerlendirme için PVoC denetim firmasına sunulmalıdır.

Üçüncü yöntem: Ürün lisanslaması

Bu yöntem yalnızca üretim/imalat süreçlerinde bir kalite yönetim sisteminin varlığını gösterebilen üreticilere açıktır. Bu tür üretim süreçleri yetkili PVoC denetim şirketleri tarafından onay öncesinde denetlenir ve lisanslanır. Lisanslama için sunulan ürünler, ilgili Kenya Standartları veya onaylı spesifikasyonların gerekliliklerine uygunluklarını belirlemek için akredite laboratuvarlardan herhangi birinde teste tabi tutulacaktır. Bu sürecin başarılı bir şekilde tamamlanması üzerine, üreticiye ilgili ürünler için üç (3) yıllık bir süre veya PVoC sözleşmesinin geçerlilik süresi tarafından belirlenen bir Lisans sunulacaktır. Lisanslı ürünler, Uygunluk Sertifikası'nın verilmesinden ve bunların daha sonra gönderilmesinden önce yetkili PVoC denetim şirketleri tarafından rastgele fiziksel muayeneye tabi tutulacaktır.

Kenya’da piyasa gözetimi ve denetimi yapmaya yetkili kuruluş KEBS’tir (Market Surveillance – Kenya Bureau of Standards (kebs.org)). Denetimler re’sen yapılabildiği gibi ihbar üzerine yapılması da mümkündür.Gözetim ve denetimler; Kenya Standartları Bürosu tarafından Kenya pazarındaki ürünlerin belirlenmiş gerekliliklere uymasını ve sağlık, güvenlik veya çevreyi tehlikeye atmamasını sağlamak için yürütülen faaliyetler ve alınan önlemlerdir. Bu kapsamda KEBS’in:

• Programlanmış bir faaliyet çizelgesi ve ürün risk değerlendirmesinin sonuçlarını kullanarak sektöre yönelik piyasa gözetim faaliyetlerini (Uyum Değerlendirmesi) yürütmek;
• Standart altı ve sahte ürünlerle ilgili tüm şikayetlerin kabul edilmesini, incelenmesini, değerlendirilmesini ve sonuca kadar araştırılmasını sağlamak;
• El koyma, tutuklama, kovuşturma ve ürün geri çağırmaları dahil olmak üzere düzeltici eylem ve önleyici eylemleri başlatmak ve uygulamak;
• Piyasa istihbaratını toplamak ve değerlendirmek ve kuruluşa pazardaki ürünlerin uyumluluğunu sağlamak için stratejiler konusunda tavsiyelerde bulunmak;
• Ürün kalitesi sorunları ve tüketicilerin hakları ve yükümlülükleri konusunda farkındalık yaratmak için programlar geliştirmek ve uygulamak; ve
• Ürün ve hizmet performansı izlemede yer alan diğer hükümet ve özel sektör kuruluşlarıyla ortaklık kurmak şeklinde görev tanımı ile çerçevesi çizilmiştir.

Standartlar Bürosuna ek olarak Kenya Rekabet Kurumu ve buraya bağlı Tüketiciyi Koruma İdaresi de piyasa gözetimi ve denetimi alanında yetkilidir.Ürün güvenliğine ilişkin genel esaslar 2010 tarihli “Competition Act” kanununda (www.cak.go.ke/sites/default/files/Competition_Act_No._2012_of_2010.pdf) belirlenmiştir. Bu kanuna dayanılarak hazırlanan “Consumer Production Guidelines” (www.cak.go.ke/sites/default/files/guidelines/consumer-protection/Consumer%20Protection%20Guidelines.pdf) uygulamayı belirleyen dokümandır.

Bu kapsamda Tüketiciyi Koruma İdaresinin temel işlevi, yanlış veya yanıltıcı beyanlar ve güvenli olmayan, kusurlu ve uygunsuz malların tedarikiyle ilgili şikâyetleri araştırmaktır.Daire ayrıca öngörülen Tüketici Ürün Güvenliği Standartlarına ve öngörülen Ürün Bilgi Standartlarına uymayan işletmeleri de araştırır. Dairenin diğer işlevleri şunlardır; tüketici kuruluşlarının oluşturulmasını ve uymaları gereken standartları teşvik etmek, tüketici refahını teşvik etmek için tüketici kuruluşlarıyla çalışmak, tüketicileri Yasa kapsamındaki hakları ve yükümlülükleri konusunda bilinçlendirmek.

Yoğunlaştırılmış süt, boyalar, vernikler, sebzeler, tütün ürünleri ve tereyağı gibi belirli ürünler için özel etiketleme gereklidir. Ayrıca, önceden paketlenmiş ürünlerin ithalatı metrik ağırlık veya metrik sıvı ölçüsü ile satılmalıdır. Ağırlıklar ve ölçü göstergeleri metrik formda olmalı veya hem metrik hem de İngiliz ölçü birimlerine uygun birimleri (ör. ABD standardı) göstermelidir.İthal edilen ürünlerin ambalajlarının tüm etiketleri İngilizce ve/veya Kiswahili dilinde olmalıdır. Paketlenmiş ürünler (gıda maddeleri, kimyasallar, kozmetikler ve benzeri ürünler gibi) parti numaralarını ve son kullanma tarihlerini ve/veya üretim tarihlerini belirtmelidir. Sınırlı raf ömrüne sahip tüm ithalatlar (gıda ürünleri) Kenya'ya beklenen varış tarihinden itibaren %75'ten fazla raf ömrüne sahip olmalıdır. Gıda dışı ürünler için gereken asgari raf ömrü %50'dir.Üreticilerin tüketilebilir ürünlerin etiketlerinde üretim ve son kullanma tarihini belirtmeleri gerekir. Farmasötik ürünlerin etiketinde, terapötik olarak aktif maddeler, etkisiz bileşenler, herhangi bir bakterisidal veya bakteriyostatik maddenin adı ve yüzdesi, son kullanma tarihi ve parti numarası, ürünün kayıt numarası ve uyarılar veya önlemler ile üreticinin resmi adı ve iş adresi yer almalıdır.

Ayrıntılı bilgi için; bazı özellik arz eden ürünler için Standartlar Kanunu uyarınca hazırlanan aşağıdaki tebliğler incelenebilir.

• Kenya standard on labelling pre-packaged foods,
• Kenya standard specification for textile labels,
• Kenya standard textile care labelling code,
• Kenya standard specification for tomato products,
• Kenya standard specification for drinking water,
• Kenya standard specification for labeling of cosmetic products,
• Kenya standard specification for general standard for the labeling and claims for prepackaged foods for special dietary uses,
• Kenya standard specification for medical devices—symbols to be used with medical device labels, labeling and information to be supplied,
• Kenya standard for re-usable rubber contraceptive diaphragm,
• Kenya standard specification for essential oils—labelling and marking containers,

Kenya standard specification for the labelling of and claims of foods for special medical purposes

İthali yasak ve kısıtlı ürünler gümrük idaresinin bağlı olduğu KRA (Kenya Gelir İdaresi) tarafından yayınlanmış olup bu ürünler Doğu Afrika Birliği Gümrük Anlaşması uyarınca belirlenmiştir.Liste çok kapsamlı olup East_African_Community_Customs_Management_Act_2004.pdf (kenyalaw.org) linkinden 230’uncu sayfadan itibaren tüm listeye ulaşılabilir.

Biyogüvenlik denetimleri Biyogüvenlik Yasasına göre yapılmaktadır.Ayrıntılı bilgiye www.biosafetykenya.go.ke/index.php?option=com_content&view=article&id=16&Itemid=121 linkinden ulaşılabilir.

Helal sertifikasyonu işlemleri Kenya Bureau of Halal Certification kurumunca yapılmakta olup kurumun web sitesine www.kbhc.info linkinden ulaşılabilir. Ancak Kenya’ya ithalatta helal belgelendirme zorunluluğu bulunmamaktadır.KBHC, tüm ürünlerin İslami beslenme yasalarının gerektirdiği maksimum hijyenik ve insani standartlara uymasını sağlamayı amaçlayan, kar amacı gütmeyen bir kuruluştur. KBHC, bu ürünleri kaynaktan tüketiciye kadar her noktada izler.