Bulgaristan’a ihraç edilen ürünlerin güvenlik şartlarına uygunluğunun denetimi hem ithalat aşamasında sınırdaki yetkililer tarafından hem de ürün piyasada iken ilgili kurumlar tarafından icra edilmektedir. İthal ürünlerinde denetim faaliyetlerinin büyük bir çoğunluğu toptan ve perakende satış aşamasında gerçekleşmektedir. Bulgaristan’da piyasa denetimini yapan tek bir organ ve spesifik bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Ürün grubu özelliklerine göre çeşitli kurumlara denetim görevi yüklenmiştir. Sınırdaki ürün denetimleri çerçevesinde Gümrükler Ajansı, mevzuatın öngördüğü durumlarda diğer piyasa denetim organlarıyla birlikte çalışmaktadır.

Diğer taraftan, Bulgaristan’ın AB sınır ülkesi olması sebebiyle üye olmayan ülkelerden giriş yapan tarımsal/hayvansal ürünler ile gıdalar sıkı denetimlere tabidir.

1. Karantina İşlemleri

Avrupa Komisyonu tarafından 23 Kasım 2016 tarihinde yayınlanan ve 14 Aralık 2019 tarihi itibariyle yürürlüğe giren (EU) 2016/2031 sayılı Bitki Zararlılarına Karşı Koruyucu Önlemlere Dair Regülasyona göre Birlik bölgesi için kabul edilemez bir seviyede risk teşkil eden bir organizmanın varlığına ilişkin değerlendirmeler esas alınarak yüksek riskli bitkiler, bitkisel ürünler ve diğer nesneler tanımlanmaktadır. Bu kapsamda, risk grubunda olan bitki türlerinin AB’ye ithalatının sürdürülebilir olması her tür için hazırlanacak teknik dosyaya ve akabinde gerçekleşecek bir inceleme sürecine bağlıdır.

1. c) Etiketleme

Bir AB üyesi olarak Bulgaristan Birliğin ürün etiketleme kurallarını uygulamaktadır. Söz konusu kurallar büyük bir ayrıntıda düzenlenmiş olup, tüketicilerin daha iyi bilgilendirilmesi ve korunması için sürekli geliştirilmekte ve değiştirilmektedir. Etiketleme faaliyetinde gözetilen katı kurallar üreticilere tüketicileri doğru ve vakitlice bilgilendirme zorunluluğu getirmektedir. Ürün özelliklerinin büyük farklılıklar arz etmesi sebebiyle ürün bazında etiketleme kuralları da oldukça farklı olabilmektedir. AB mevzuatına göre Birlik topraklarında satılacak ürünler için aşağıda sayılmış etiketler zorunludur:

• Mevzuat ile getirilen gereklere uygunluğun sağlanmasının zorunlu olduğu bazı ürünlere iliştirilen CE işareti
• Elektrikli cihazlarda enerji etiketleri ve atıklarla ilgili sorumlulukları gösterir WEEE etiketleri
• Ayakkabıların üretildiği malzemeleri gösterir etiketler
• Giyim ve tekstil ürünlerinin üretildiği elyaf türünü gösterir etiketler

Çevrenin korunmasına ilişkin katı kurallara uygun üretilmiş ürünlere iliştirilebilen AB Ekoetiketi (EU Ecolabel) ve ölçüm kurallarına uygunluğu gösterir “e” harfi etiketi isteğe bağlı olarak kullanılmaktadır.

Bulgaristan’da etiketleme kuralları Tüketicileri Koruma Kanunu ve Bakanlar Kurulunun çıkardığı muhtelif Yönetmeliklerle düzenlenmektedir. Etiketlemede denetim yetkisi Tüketicileri Koruma Komisyonu’ndadır. Mevzuata göre genel kabul görmüş sembollerin kullanımı haricindeki durumlarda etiketler ya sadece Bulgarca dilinde ya da diğer dillerle birlikte Bulgarca dilinde olmalıdır. Üretici, ürün ithal ise ithalatçı, ürün türü, ürünün önem arz eden özellikleri, son kullanım tarihi, saklama koşulları, gerekli olduğu durumda kullanım talimatı etiketin üzerinde bulunması zorunlu bilgilerdir.

1. d) Bitki Sağlığı Önlemleri

AB’ye ithalatta bitki sağlığı ve veterinerlik kontrolü AB tarafından onaylanmış sınır kapılarında gerçekleştirilmektedir. Türkiye-Bulgaristan sınırında söz konusu kapı Kapitan Andreevo’dur. Adı geçen kontrol birkaç aşamadan oluşmaktadır:

1. Evrak kontrolü (menşe ülkeden verilen gerekli sağlık sertifikaları; ihracat belgeleri vb.);
2. Ürün kimlik kontrolü (ürünün geldiği bölge, üreticisi, sağlık sertifikasını hazırlayan doktor, etiket vb.);
3. Fiziki kontrol.

2019 yılında Bulgaristan’ın AB’nin TRACES elektronik sistemini kullanmaya başlaması çerçevesinde AB’ye ithal edilecek bitki sağlığı ve veterinerlik kontrollerine tabi ürünler için söz konusu ürünler sınıra ulaşmadan önce Bulgar bitki sağlığı ve veterinerlik otoritelerine yazılı ön bildirimde bulunma zorunluluğu getirilmiştir. Ön bildirimi yapılan ürün sınır kontrol noktasına geldikten ve gerekli kontrollerden geçtikten sonra Bulgar yetkililer Ortak Sağlık Giriş Belgesi (CHED) düzenlemekte, bu belge ürüne varış noktasına kadar eşlik etmektedir.

2019/1793 sayılı AB Regülasyonu çerçevesindeki denetimleri Bulgaristan Tarım ve Gıda Bakanlığı’na bağlı Bulgaristan Gıda Güvenliği Ajansı yürütmektedir. Bu Regülasyonun Ek 1 ve Ek 2’sinde yer alan ülkemiz menşeli bazı meyve-sebzeler, kuru yemişler, baharatlar ve tohumlar zirai ilaç kalıntısı ve toksin tespiti için analize tabi tutulmaktadır. Söz konusu ürünler ve analiz sıklıkları AB mevzuatında yapılan değişiklikler ile sürekli değişebilmektedir. 2019/1793 sayılı AB Regülasyonu çerçevesinde yapılan kontrollerin sıklığı firmalarımızın şikayet konusu olmakta ve kontroller esnasında tahsil edilen ücretler (yükleme-boşaltma, laboratuvar testleri, uygunluk sertifikası hazırlanması, kargo vb. hizmetlere ilişkin bedeller) ihracatımızı olumsuz etkilemektedir. Denetim işlemleri için araç sürücüsünün yanında test ve belgelendirmeyi karşılayabilecek yeteri kadar para bulundurması önem arz etmektedir. Bulgaristan Gıda Güvenliği Ajansı’nın güncel tarifesi kapsamında muhtelif bedeller alınmaktadır.

1. e) Helal Belgelendirme

Bulgaristan’da Helal Sertifikası zorunlu sertifikalar arasında yer almamaktadır. Ülkede Helal ürünlere ilişkin herhangi bir standart, kural veya mevzuat bulunmamaktadır. Bulgaristan’da Helal Sertifika uygulaması gönüllülük esasına dayalı olarak Bulgaristan Başmüftülüğü tarafından üstlenilmiştir. Mezkur belgelerin düzenlenmesinde uluslararası Helal standart ve kuralları gözetilmektedir. Halihazırda geçerli Helal Sertifikası sahibi şirket sayısı 56’dır. Helal Sertifikası sahibi şirketler, sertifikalarını hem iç piyasada hem de ihracat faaliyetlerinde kullanmaktadır. 2021 yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre Bulgaristan’da Müslümanların sayısı 639 bin kişidir (nüfusun %10,8’i).