Fas 1995 yılından beri DTÖ üyesi bir ülkedir. Ülkede uygulanmakta olan temel mevzuat ürün güvenliği ve denetimi sistemi ile ilgili 24.09 sayılı kanun ve bağlantılı mevzuattır. Merkezi Rabat’ta bulunan “Institut Marocain de Normalisation (IMANOR)” Fas Krallığının resmi standartlar enstitüsüdür. (www.imanor.gov.ma) Genellikle AB standartları baz alınarak (özellikle Fransa) düzenlemeler yapıldığı görülmektedir.

Standart denetimleri sıkı bir şekilde gerçekleştirildiğinden ve birçok ülke uygulamasına göre daha katı standart kontroller söz konusudur. Ürünlerin tabi oldukları standartların listesine aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilmek mümkündür:

Sanayi Bakanlığı’na bağlı kontrol servisleri tarafından gerçekleştirilen Kontrol İşlemleri “belge kontrolü, fiziksel kontrol ve numune toplama” olmak üzere 3 aşamadan oluşmaktadır. Söz konusu kontrol işlemleri aynı zamanda yürürlükteki 24.09 sayılı Kanun hükümlerine göre gerçekleştirilmektedir. Fas Krallığına yapılacak olan ihracatta ürün güvenliği ve kalite açısından zorunlu belgelendirme talep edilmektedir. (Gıda ürünleri için “Veteriner Sağlık Sertifikası” ve “Bitki Sağlığı Sertifikası” / Et ürünleri için “Helal Sertifikası” / İlaç, kozmetik ve medikal cihazlar için “Tescil Sertifikası”).

Fas’a canlı hayvan ithalatında ön onay gibi zorlu idari prosedürler ve ithalat protokolleri gibi tarife dışı engeller bulunmaktadır. İthalatçının, ilgili hayvan türü ithalatına açık olan gümrük idaresine varıştan 45 saat önce, Hayvancılık Müdürlüğünü ve sınır karakolunda görevli veteriner müfettişini bilgilendirmesi gerekmektedir. Söz konusu veteriner, hayvanlar karaya çıkarılmadan önce, beraberindeki sağlık belgelerini kontrol eder.

Karaya çıkarıldıktan sonra hayvanlar ya sınır karakolunun karantina ambarında ya da merkezi veterinerlik otoritesi tarafından bu amaç için önceden onaylanmış ambarlarda karantina altına alınır. Söz konusu hayvanlar gümrük kontrolü altında olup, söz konusu ambarlarda karantina sağlamak üzere hem ithalatçının hem de Hayvancılık Müdürlüğü tarafından görevlendirilen veterinerin sorumluluğundadır.

Hayvancılık Müdürlüğü tarafından görevlendirilen bir komisyon, sağlık ve zooteknik dokümanların doğrulanmasını ve hayvanların zooteknik standartlara ve yürürlükteki mevzuat ve yönetmeliklerle belirlenen sağlık koşullarına uygunluğunun kontrolünü sağlar. Karantinanın kaldırılmasına Hayvancılık Müdürlüğü tarafından karar verilir ve kesin kabul sertifikası sınır karakolundaki sorumlu veteriner müfettişi tarafından sağlanır.

İstisnaları olmakla birlikte, genel kural olarak Fas pazarında satışa sunulan herhangi bir ürün etiketinin şu özelliklere sahip olması beklenmektedir: 1) ürün tanımlaması, 2) ürün türü, 3) ürün kaynağı (ithal ürünler için menşe ülke ve Fas'ta üretilen ürünler için üretim yeri, piyasaya sokulmaktan sorumlu kişinin adı ve adresi, ürünün miktarı) 4) ürünün bileşimi ve kullanım talimatları.

Etiket görünür, okunaklı, silinmez olmalı, eğer etiket yabancı dilde yazılmış ise Arapça çevirisi bulunmalıdır. Gıda ürünlerinin etiketlenmesine daha hassas bakılıp “asgari dayanıklılık” ve “son kullanma tarihi” gibi birçok zorunlu bilgilere yer verilmesi beklenirken ilaç, kozmetik ve zanaat ürünlerine özgü etiketleme şartları ayrıca düzenlenmiştir. Öte yandan, herhangi bir ithalatçı için, asgari dayanıklılık için kalan sürenin, ithalat sırasında bu dayanıklılığın süresinin en az ¼’ine eşit olması yükümlülüğü getirilmiştir.

Bazı gıda ürünlerinin ithalat ve ihracatı sırasında, ürünlerle ilgili “sağlık sertifikaları” konusunda her ürün bazında iki ülkenin yetkili makamlarının üzerinde mutabık kaldığı sağlık sertifikaları olmadan ithalat ve ihracat gerçekleştirilememektedir. Bu durum her iki ülke için dış ticaret işlemlerinin zaman zaman yavaşlamasına sebep olmaktadır. Söz konusu sağlık sertifikalarının iki ülke yetkili makamları tarafından onaylanması sürecinde Fas tarafının zaman zaman yavaş hareket ettiği durumlar olabilmekte ve teknik engel haline gelebilmektedir. İki ülke tarafından mutabık kalınan mevcut sağlık sertifikalarının listesine aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilmek mümkündür:

01 Ocak 2024 tarihi itibariyle, Fas Gıda Güvenliği Ulusal Ofisi (ONSSA) tarafından Fas’a insan tüketimi amacı ile gıda ürünlerinin ihracatını yapan yurtdışında yerleşik firmaların kayda alınması için bir platform oluşturulmuştur (platformun internet bağlantısı: https://atlas.onssa.gov.ma/Account/Login?ReturnUrl=%2F )

Fas Krallığına yapılacak olan ihracatlarda ürün güvenliği ve kalite açısından zorunlu bazı belgelendirmeler talep edilmektedir. Uygunluk sertifikaları konusunda raporumuzun ilgili kısmında gerekli bilgiler verilmiştir. Bunlara ilave olarak, veteriner sağlık sertifikası (ONSSA), bitki sağlığı sertifikası (ONSSA), et ürünleri için “helal sertifikası” (IMANOR), ilaç, kozmetik ve medikal cihazlar için “tescil sertifikası” (Sağlık Bakanlığı Eczacılık ve İlaç Müdürlüğü) istenen bazı diğer sertifikalardır. Bu sertifikaların temininde yaşanan zorluklar veya muhtemel keyfi uygulamalara mahal verilmemesi için ihracatçılarımızın detaylı bir şekilde bilgi sahibi olarak ürünlerini ihraç etmesi ile bu uygulamaların teknik engele dönüşmesinin önüne geçileceği düşünülmektedir.

Fas’ta özellikle gıda ürünlerinde helal sertifikası aranmaktadır. Temelde gıda ürünlerinde söz konusu helal sertifika zorunlu belgeler arasındadır. Kozmetik ürünleri için de söz konusu sertifika istenebilmekle birlikte herhangi bir zorunluluk arz etmemektedir.

Helal belgelendirme konusunda uluslararası kabul görmüş kuruluşlardan alınan belgeler kabul edilmektedir. Bu konuda Bakanlık yetkilileri ile yapılan görüşmelerde, SMIIC (The Standards and Metrology Institute for the Islamic Countries) standartlarına uyumlu belgeler ve JAKIM (Malezya Helal Belgelendirme Kuruluşu) internet sitesinde https://www.halal.gov.my/v4/ckfinder/userfiles/files/cb2/CBLIST17March2023.pdf yer alan helal belgelendirme yapan kuruluşlardan alınan belgelerin kabul edildiği şifahen ifade edilmiştir. Ayrıca, İMANOR’un kabul ettiği diğer helal belgeleri listesine aşağıdaki bağlantıdan ulaşılabilmektedir.

Ülkemizde TSE tarafından düzenlenen helal sertifikaları ürünlerin ülkeye ihracatında kullanılabilmektedir. Bunun dışında, bazı özel kuruluşlar tarafından düzenlenen helal sertifikalarının yanı sıra sertifika üzerinde yeterli açıklayıcı bilgi bulunan sertifikaların da kabul edilebildiği görülmüştür. Sertifikalar üzerinde özellikle gıda ürünlerinde ürünlerin İslami usullere göre üretildiği şeklinde açıklama yer alması yanlış anlamaların ve gecikmelerin önüne geçmektedir.

Fas’ın uygulamakta olduğu zorunlu helal standardı: NM 08.0.800 (NM:Norm Marocain) Bunun dışında SMIIC standartları da kabul görmektedir.