Sırbistan’daki dış ticaret rejimi ilke olarak liberal bir özellik gösterse de milli güvenliğin ve kamu düzeninin sağlanması, insan, hayvan ve bitki yaşamı ile sağlığının korunması, sınai ve fikri mülkiyet haklarının korunmasına yönelik birtakım özel durumlarda yasak ve sınırlamalar getirilmiştir. Söz konusu kısıtlama ve yasaklar Sırbistan yerel mevzuatına ve Sırbistan’ın taraf olduğu uluslararası anlaşmalara dayanmaktadır. Nitekim silahlanma ve askeri teçhizatın ticareti ile çift kullanımlı malların dış ticareti ayrı bir yasa ile düzenlenmekte; ilaç, kan ürünleri, vitamin gibi eczacılık ürünleri, tıbbi cihazlar, radyoaktif maddeler vb. ürünlerin ithalatında ise lisans/izin gerekliliği bulunmaktadır.

Sırbistan’da milli güvenliğin ve kamu düzeninin sağlanması, insan, hayvan ve bitki yaşamı ile sağlığının korunması, sınai ve fikri mülkiyet haklarının korunması gibi birtakım özel durumlarda ise bazı ürün gruplarında; ithal lisans belgesi, sertifika, ilgili kamu otoritesinin izni veya sınırda denetim uygulamaları bulunmaktadır.

Sırbistan Gıda Güvenliği Kanunu uyarınca, gıda güvenliği ile ilgili yetkiler Sağlık Bakanlığı (sıhhi teftiş/sanitary inspection) ile Tarım, Ormancılık ve Su Yönetimi Bakanlığı (bitki sağlığı denetimi, veteriner muayenesi ve zirai muayene/phytosanitary inspection, veterinary inspection and agricultural inspection) arasında paylaştırılmıştır.

Buna ilaveten, Sağlık Bakanlığının ise sağlık denetimi (sanitary inspection) kapsamında; yeni gıdalar (daha önce insan tüketiminde kullanılmayan gıda veya gıda bileşenleri), diyet ürünleri, bebek gıdaları, katkı maddeleri, insan tüketimine yönelik tuz, enzim, hayvansal olmayan gıda müstahzarları ve içme suyu da dâhil olmak üzere birçok gıdayı denetleme yetkisi bulunmaktadır. Sağlık Bakanlığı ayrıca, ilaçlar ve sağlık malzemeleri ile oyuncakların ürün güvenliği denetimlerinden de sorumlu Bakanlıktır. Bu iki denetim, ithalat aşamasında yapılmakla birlikte ürün piyasada iken de ek denetimler yapılabilmektedir.

Diğer taraftan, ilaçlar ve medikal cihazların ithalatı için gerekli izin ve/veya lisans işlemlerinin tamamlanmış olması gerekmekte olup söz konusu husustan Sırbistan İlaç ve Medikal Cihaz Kurumu (https://www.alims.gov.rs/) sorumludur.

Sırbistan’da piyasa gözetimi ve denetimi ile ilgili faaliyetler İç ve Dış Ticaret Bakanlığının koordinasyonunda yürütülmektedir. Tarım ve gıda ürünleri dışında kalan ürünlerin denetimi genel itibarıyla ürün piyasada iken yapılmaktadır. Ancak herhangi bir ürünün, ürün güvenliği denetiminden sorumlu olan Bakanlığın Sırbistan Gümrük İdaresine başvurarak, bu ürünün sınırda denetiminin yapılmasını istediği durumlarda ithalat aşamasında da denetim yapılabilmektedir.

Sırbistan pazarına giriş yapacak ürünlerin kontrolünden sorumlu piyasa gözetim makamları ile gümrük otoritesinin yetki ve sorumlulukları Piyasa Gözetimi Kanunu (RS Resmi Gazete, No. 92/11)[1] ile belirlenmiş olup piyasa gözetiminden sorumlu başlıca kurumlar ve denetim alanları aşağıdaki tabloda listelenmiştir:

Sırbistan İç ve Dış Ticaret Bakanlığı Web Sitesi: https://must.gov.rs/ E-mail: kabinet@must.gov.rs	* Genel itibarıyla gıda dışı sanayi ürünleri ilişkin denetim                                                         * Telekomünikasyon denetimleri
Sırbistan Ekonomi Bakanlığı, Ölçüler ve Değerli Metaller Müdürlüğü Web Sitesi: https://www.dmdm.gov.rs/en/   E-mail: office@dmdm.rs	Ölçüm kriterleri, hazır ambalajlama, değerli metallerden yapılan eşyalar vb. konularda denetimler
Sırbistan İnşaat, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Web Sitesi: https://www.mgsi.gov.rs/  E-mail: kabinet@mgsi.gov.rs	*Karayolu, su ve hava taşımacılığı için kullanılan araçların güvenliğine ilişkin denetim   *Demiryolu güvenliği denetimi   *İnşaat malzemelerine ilişkin denetim
Sırbistan Tarım, Ormancılık ve Su Yönetimi Bakanlığı Web Sitesi: http://www.minpolj.gov.rs/   E-mail: office@minpolj.gov.rs	Bitki sağlığı denetimi, veteriner muayenesi ve zirai muayene/tarım denetimi (tarım ve gıda ürünlerine ilişkin)
Sırbistan Sağlık Bakanlığı Web Sitesi: www.zdravlje.gov.rs E-mail: kabinet@zdravlje.gov.rs	Sıhhi denetim (eczacılık ürünleri, tıbbi cihazlar, oyuncaklar, kozmetik ürünleri vb.)
Sırbistan Madencilik ve Enerji Bakanlığı Web Sitesi: https://www.mre.gov.rs/ E-mail: kabinet@mre.gov.rs	Deniz taşıtları, basınçlı ekipmanlar, potansiyel olarak patlayıcı bir ortamda kullanılacak ekipman ve koruyucu sistemler vb. denetimi
Sırbistan İçişleri Bakanlığı Web Sitesi: www.mup.gov.rs   E-mail: info@mup.gov.rs	Patlayıcılar, yangın riski taşıyan maddeler vb. ürünlere ilişkin denetim

Yetiştirme ve üreme amaçlı ithal edilen hayvanlar için karantina uygulaması bulunmakta olup karanti süresi ve koşullarının detayları https://pravno-informacioni-sistem.rs/eli/rep/sgrs/ministarstva/pravilnik/2018/74/3 linkinde yer alan mevzuatta yer almaktadır. Bununla birlikte ihracatçı ülkenin epizootik koşullarına göre yukarıda belirtilen amaç dışında ithal edilen hayvanların da karantina işlemi uygulanması tabi tutulabilmesi hakkı saklı tutulmuştur.

Bununla birlikte Sırbistan’a bitki ve bitkisel ürünlerin ithali sırasında ürünlerde bulunması halinde ithale engel teşkil eden karantinaya tabi organizmalar da belirlenmiştir. Söz konusu liste https://pravno-informacioni-sistem.rs/eli/rep/sgrs/ministarstva/pravilnik/2010/7/1/reg linkinde yer almaktadır.

Sırbistan, büyük ölçüde AB ile uyumlu işaretleme ve etiketleme düzenlemesine sahiptir. Ancak ihracatçıların, yerel pazara sunulacak herhangi bir ürünü göndermeden önce gerekli şartları teyit etmelerinde fayda görülmektedir. Sırbistan’a yapılan tüm ihracatlarda ürünün adı, üreticinin veya ithalatçının tam adresi, menşe ülke, net miktar/ağırlık/hacim, içerikler, depolama şekli (nakliye, bakım kullanımı) ve ilgili tüketici uyarıları bilgileri yer almalıdır. Teknik açıdan daha karmaşık olan ürünlerde ise; kullanım talimatı, üreticinin özellikleri, yetkili bakım ofislerinin bir listesi, garanti bilgileri de dâhil etmelidir. Tüm bilgiler Sırpça olmalı ve gümrük işlemleri yapılmadan önce her ürüne eklenmelidir.

Bununla birlikte, Sırbistan’ın AB üyesi olmaması nedeniyle CE işareti zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak, Sırbistan’ın teknik düzenlemelere ilişkin mevzuatı uyarınca bazı sanayi ürünlerinin ilgili düzenlemelere uygun olarak üretilmesi ve Sırbistan uygunluk işaretinin (https://tehnis.privreda.gov.rs/en/Technical-Regulations/SerbianMarkOfConformity.html) söz konusu ürünlerde yer alması zorunludur.

Tarım ürünleri için “Rulebook on Declaration, Labeling and Marketing of Food (RS Resmi Gazete No. 19/2017, 16/2018, 17/2020, 118/2020, 17/2022, 23/2022 ve 30/2022)[2]” düzenlemesine göre özel etiketleme şartları geçerlidir. Bu Yönetmeliğe göre hem perakende hem de toplu paketlenmiş gıdalarda bir etiket bulunmalı ve son kullanma tarihi, gıda katkı maddelerinin türü ve içeriği, eklenen vitaminlerin, minerallerin ve ürünün zenginleştirilmesi için eklenen diğer bileşenlerin türü ve içeriği, besin değeri bilgilerini içermelidir.

Ayrıca, patlayıcı gazlar, yanıcı gaz ve sıvılar vb. kimyasal ürünler için “Rules on the Classification, Packaging, Labelling and Advertising of a Chemical and Certain Product in Accordance with the Globally Harmonized UN Classification and Marking System (RS Resmi Gazete No. 105/2013, 52/2017 ve 21/2019 )[3]” düzenlemesine göre özel etiketleme şartları geçerlidir.

Sırbistan Gıda Güvenliği Kanunu uyarınca, gıda güvenliği ile ilgili yetkiler Sağlık Bakanlığı (sıhhi teftiş/sanitary inspection) ile Tarım, Ormancılık ve Su Yönetimi Bakanlığı (bitki sağlığı denetimi, veteriner muayenesi ve zirai muayene/phytosanitary inspection, veterinary inspection and agricultural inspection) arasında paylaştırılmıştır.

İthalat ve transit sırasında Tarım, Ormancılık ve Su Yönetimi Bakanlığı tarafından, hayvansal kökenli gıdalar için sınırda veteriner muayenesi; bitkisel kökenli gıdalar için bitki sağlığı denetimi; karma gıdalar için ise sınırda veterinerlik muayenesi ve bitki sağlığı denetimi; bitki ve hayvan bazlı olmayan diğer gıdalar (mineral bazlı gıdalar) için ise sağlık muayenesi yapılmaktadır.

Buna ilaveten, Sağlık Bakanlığının ise sağlık denetimi (sanitary inspection) kapsamında; yeni gıdalar (daha önce insan tüketiminde kullanılmayan gıda veya gıda bileşenleri), diyet ürünleri, bebek gıdaları, katkı maddeleri, insan tüketimine yönelik tuz, enzim, hayvansal olmayan gıda müstahzarları ve içme suyu da dâhil olmak üzere birçok gıdayı denetleme yetkisi bulunmaktadır.

Veteriner sağlık kontrolü veya bitki sağlığı denetiminin yapılabildiği sınır kapıları Sırbistan Gümrük İdaresi tarafından belirlenmiş (https://www.carina.rs/en/passengers/hpcp.html) olup bu kapsamdaki ürünlerin diğer kapılardan geçiş işlemleri gerçekleştirilememektedir.

Belirtilen denetim faaliyetlerini yürüten birimlerin telefon numaraları Sırbistan Gümrük İdaresi tarafından duyurulmuş olup aşağıda yer almaktadır:

Sağlık muayenesi için +381-11-3115-779 (çalışma saatler: 07:30-22:00)

Bitki sağlığı denetimi için +381-11-3117-779

Veterinerlik muayenesi için +381-11-3117-272 (çalışma saatler: 08:30-16:30)

e) Helal Belgelendirme

Sırbistan’da helal belgelendirmesine dair resmi olarak yasal bir düzenleme ya da mevzuat bulunmamaktadır. Sırbistan’da helal belgesi herhangi bir ürün için zorunlu da değildir. Bu sebeple, Sırbistan’da helal ürünlere ilişkin herhangi bir istatistik (ihracat, ithalat, tüketim, üretim, vb.) tutulmamaktadır. Sırbistan, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) ya da İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC) üyesi de değildir. Bu kapsamda, söz konusu ihtiyacı karşılamak üzere, Sırbistan’da Helal Sertifikası veren iki adet ajans vardır. Ancak, söz konusu iki ajans arasında koordinasyon bulunmamaktadır.

-Sırbistan İslam Birliği Riyasetine (http://www.rijaset.rs/) bağlı Helal Ajansı (Halal agencija Islamske zajednice Srbije) (http://halal.rs/news.php)

Söz konusu ajansın “International Halal Integrity Alliance (IHIA)” üyeliği bulunmaktadır. Ajanstan edinilen bilgiye göre, kendilerince hazırlanan ve IHIA ile World Halal Council (WHC) tarafından onaylanan “Helal Standart Sırbistan 2009 (HSS-2009)” yerel düzenlemesine göre belgelendirme yapılmaktadır.

-Sırbistan İslam Birliği Meşihatına (http://mesihat.org/) bağlı Helal Ajansı (Agencija za Certificiranje Halal Kvaliteta) (https://mesihat.org/halal/) Sırbistan’da 2007 yılında kurulmuştur. Söz konusu derneğin amacı güvenilir bir helal sertifikasyon sistemi kurmak ve bu kapsamda gerekli kriterleri sağlayan ürün ve hizmetlere helal statüsü kazandırmaktır. Ajanstan edinilen bilgiye göre, kendilerince hazırlanan “Helal standart BAS 1049:2010” düzenlemesine göre belgelendirme yapılmaktadır.

Bahse konu ajanslar, gıda ürünleri ile kozmetik ve ilaç sektöründeki ürünler için belgelendirme yapabilmektedir. Ancak en çok talebin, gıda ürünleri için geldiği bilinmektedir. Sırbistan’da özellikle büyük gıda firmalarının Müslüman ülkelere ihracat yapabilmek amacıyla helal sertifikası aldıkları bilinmektedir.