1932 tarihli Dış Ticaret Tekeli Kanunu’nun (FTMA) düzeltildiği şekliyle 1. Maddesine göre İran’da dış ticaret devlet tekelindedir. 3. Maddeye göre ise devlet ithalat ve ihracat sürecine doğrudan girmez ve bu nedenle belli koşullar altında bu hakkını kişi ya da firmalara kullandırabilir. Böyle bir tekel doğrultusunda, 1993 tarihli İhracat İthalat Yönetmeliği ürünleri şu üç başlıkta sınıflamıştır:

• İhracatı veya ithalatı ruhsat gerektirmeyen, izin verilebilir ürünler.
• İhracatı veya ithalatı ruhsat gerektiren, koşula bağlı ürünler.
• İhracatı veya ithalatı yasak ürünler.

Örneğin, gıda, içecek, kozmetik ve sağlık ürünlerinin ithalatı Sağlık Bakanlığı’nın ruhsatını gerektirmektedir. Bazı ürünler için Tüketicinin Korunması Kurumu’nun ithalat ruhsatını edinmek gerekirken, belli bazıları ise zorunlu fiyat sabitlemesine tabidir. İthalatı yasak ürünler ise bazı lüks kalemler, alkol, uyuşturucu, domuz, silah ve mühimmat, kumar aletleri, hava kameraları, radyo vericileri ve ahlaka aykırı eşya ve malzemeler vb.’dir. FTMA’ya göre hükümet zaman zaman belli ürünlerin ihracatını veya ithalatını yasaklayabilir. Buna ilave olarak, ticari amaçlarla ihracat ve ithalat faaliyetleri ile meşgul olabilmek için İran Ticaret, Sanayi ve Madenler Odası’nca çıkartılan-onaylanan ve yıllık olarak yenilenen bir ticari kart gerekmektedir. Dahası, ithalatçıların siparişlerini Bakanlığa tescil ettirmeleri, İran Merkez Bankasından da döviz tahsisi aldıktan sonra ithalat işlemine başlamaları gerekmektedir.

İran’ın döviz elde edebilecek tüm sektörlerinin ambargolar tarafından hedef almasının ardından İran ithalat rejimi kapsamlı bir şekilde değiştirilmiştir. Bunlardan en önemlisi ülke içinde üretimi yapılan veya zaruri ihtiyaç olarak görülmeyen veya lüks olarak nitelendirilen belirlenen malların ithalatını yasaklayarak ülke dışına döviz çıkışını en aza indirmeyi amaçlayan uygulamalardır.

Netice itibariyle hâlihazırda toplam 2.150 adet 8’li GTİP’de yapılacak ithalat, İran tarafından yasaklanmıştır. Söz konusu 2.150 adet 8’li GTİP kamuoyu ile paylaşılmıştır. 2.150 adet 8’li GTİP’deki ithalat yasağına ek olarak 766 tarife maddesinin geçici yasaklara (geçici yasaklara dair GTİP listesi kamuoyu ile paylaşılmamıştır) tabi olduğu, sektör talepleri, ülke ihtiyaçları ve ilgili kurumların görüşleri dikkate alınarak bu tarife maddelerinin ithalatına izin verilebileceği bildirilmiştir. Bu yasaklara ek olarak yerli üretim kapasitelerinin maksimum kullanımını sağlamak için benzer yerli üretimi olan tarife kodlarındaki ürünlerin ithalatının ithalat beyannamesi açıldığında detaylı incelemeye tabi tutulduğu ifade edilmiştir. İthalatı yasak ürün listesinin 01-97 fasılları arası hemen hemen bütün sektörlerden ürün içerdiği görülmektedir. Diğer taraftan, 2021 yılı içerisinde İran Gümrük İdaresi verilerinden İran’ın 8li bazda 4.864 GTİP’den ürün ithal ettiği tespit edilmiştir.

İran resmi makamları tarafından kamu ile paylaşılan 2.150 adet ithalatı yasak ürün/GTİP listesine (farsça) ulaşmak için:

Dış ticaretteki uygulamaların ve alınan kararların şeffaflığı ve yeknesaklığı konularında sorunlar yaşanmaktadır. Örneğin, 2016 yılının ikinci yarısından bu yana ilaç, kozmetik, gıda ve bazı tekstil ürünlerinde İran’daki ithalatçıların Türkiye’den yapacakları ithalata yönelik izinlerinin süresi uzatılmamakta veya yeni belge verilmemektedir. Söz konusu keyfi uygulamaya ilişkin İran makamlarınca tatmin edici bir açıklama yapılmamaktadır.

Bir başka örnek de tekstil sektöründe yaşanmaktadır. 6 Eylül 2016 tarihinde onaylanan ve 9 Ekim 2016 tarihinde tebliğ edilen “İran’da Konfeksiyon Ürünleri Satışı Yapan Şirketler İçin Düzenleme Genelgesi” uyarınca:

1. İran’a ihracat yapmak isteyen yabancı şirketlerin, ülkede bulunan temsilci veya şubeleri ile resmi distribütörlük anlaşması imzalayıp, mezkur belgeyi bağlı olduğu Ticaret Odası, Dışişleri Bakanlığı ve İran’ın o ülkede faaliyet gösteren dış temsilciliklerinde onaylatması ve onaylı belgenin ruhsat almak için İran Esnaf Odası’na sunması gerektiği bildirilmiştir.
2. İran Esnaf Odası tarafından verilen ruhsat ilk aşamada 2 yıllık olup, bu süre uzatılabilmektedir. Her ürün için bir GTİP kodu belirlenmekte olup, sözkonusu kod ürünün gümrüklerden ithali anından satışına kadar olan vergi denetiminin yapılması için belirlenmiştir.
3. Bahsekonu Genelge, yabancı bir firmanın sözkonusu ürünlerde ithalat yapabilmesi için ithalat miktarının belirli bir kısmını ya İran’daki üreticilere vereceği sipariş ile tedarik etmesini veya İranlı temsilcisi ile ortak ya da tek başına İran’da üretim tesisi kurarak ilk 2 sene için ithalat miktarının %20’sini İran’da üretmesini ve sözkonusu üretimin %50’sini başka bir ülkeye ihraç etmesini zorunlu kılmıştır. Ayrıca, 3. yıldan itibaren her yıl için İran’da üretim miktarında %5 artış istenmektedir.

Genelgede bahsi geçen mevzuata uymayan şirket ve tesislerin ürünlerinin kaçak ürün olarak değerlendireceği de ayrıca belirtilmiştir.

Zorunlu belgelendirme talep edilen ürünler	Talep edilen belgenin mahiyeti (CE, helal sertifikası, diğer)	Söz konusu belgeleri veren/düzenleyen kurum/kuruluş	Kabul gören diğer ülkelere ait belgeler
Su Ürünleri	Su Ürünleri Yetiştiriciliği Sağlık Sertifikası	İran Balıkçılık Kurumu ve Çevre Koruma Kurumu	Menşe ülkenin veternerlik kurumu tarafından verilen sağlık sertifikasının sağlanması
Et ve Canlı Hayvan	Menşe ülkenin Helal kesim yapıyor olması ve ihracatçı firmaların İran yetkililerince yerinde incilemede bulunarak teyit edilmesi	İran Veternerlik Kurumu	Ülkeye bağlı olarak ilgili standart ve sağlık sertifikaları
Tarım Ürünleri	Tarım ürünleri Bitki Sağlığı Sertifikası	Bitki Sağlığı ve Güvenliği Kurumu	-
İlaç, Tıbbi Cihaz ve Kozmetik Ürünleri	Avrupa ve ABD’de pazarında da yaygın bir şekilde satılıyor olması şartı vardır. İhracat yapmak ve markasını kaydettirmek isteyen firmalardan bu ülkelerdeki mağazalarının kira sözleşmesi, iletişim bilgileri gibi destekleyici belgeler istenebilmektedir.	AB ve NAFTA’daki ilgili kuruluşlar	İthalatta Siparış Kayıt Sırasında ürün bazında gereken farklı belgeler talep edilebilinir

Kaliteyi iyileştirmek ve üretim kalitesinin dünya standartlarına uygun olarak doğru yöntemlerle yapıldığını gözlemlemenin yanısıra, olası kalite kusurlarını ve verimsizliklerini dikkate almak için yerinde inceleme yapılır.

Sadece bu belge sayesinde alıcı teslim alacak olan malların sevkiyat öncesi Satış sözleşmesinde yer aldığı hacim, miktar, kalite, özellikler ve diğer hususlarlar açısından kontrol edilebilir. Sözkonusu kontrol genellikle göndermeye hazır paketlerden ve ürünlerden yapılır.Bu denetimler, malların sipariş, sözleşme ve standart gerekliliklere uygunluğunu teyit etmek için aşağıdaki hususların birini veya birkaçını içerir:

1. Malların nicel veya nitel kontrolü
2. Ambalaj durumunun kontrol edilmesi
3. Konteynerlerin ve diğer taşıma araçlarının kontrolü
4. Malların yüklenmesini veya boşaltılmasını gözlemlemek
5. Örnekleme
6. Laboratuvar analizi veya ilgili testler
7. İthalat denetimi.

SGS, BIVAC gibi uluslararası ticaret alanında denetim ve sevk öncesi işlem yapabilen firmaların verdiği hizmetler İran gümrüklerinde de kabul görmektedir.İran gümrüklerinden malların çekilmesinde zorunlu standartlara tabi ürünler ve  tabi olmayan ürünler şeklinde bir ayrım bulunmaktadır. Yapılacak denetimler menşe denetimi amacıyla yükün çıktığı yerde yapılabileceği gibi, malın İran’daki varış noktasında da yapılabilir. Bu denetimleri yapabilecek  ve İran Standart Kurumu tarafından yetkilendirilen  şirketlerin güncel listesi

https://naciportal.inso.gov.ir/portal/home/?162870/%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%81%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%AC%D9%88%D8%B4-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1-%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87-%D8%A7%D9%88%D9%84 linkinden bulunabilir.

Öte yandan, İran’da hangi ürün gruplarına zorunlu standart uygulanıp uygulanmadığı, hangi ürün gruplarında teknik servis açma zorunluluğu bulunduğu, ürün kullanım kılavuzu gerektirip gerektirmediği hususları detaylı bir şekilde https://en.inso.gov.ir/portal/home/?821991/Importing-and-Exporting-Goods yer almaktadır. Farsça olan belgenin incelenmesinden kabaca, motor yağları, asansörler, sağlık, gıda, deterjan, hijyen, eldiven, tekstil, halı, demir-çelik ürünleri gbi birçok ürün grubunda uygulanacak standartlar ve denetimlere ilişkin kapsamlı bilgilendirme bulunmaktadır. Konuya ilişkin firmalarımızca ilk aşamada İran’daki yetkili denetim ve gözetim firmaları ile temasa geçmesinin uygun olabileceği, etkili bir bilgilendirme yapılmaması durumunda Müşavirliğimizle temasa geçilerek ürün bazında inceleme yapılıp bilgi alınabilmesi mümkündür.

Karantina İşlemleri

İran’da piyasaya arz edilen ürünlerin karantina işlemleri ve denetimi aşağıda kurumlarca yapılmaktadır.

• Bitki, tohum, vb. ürünlerde karantina işlemlerinden, piyasa gözetimi ve denetiminden sorumlu kurum Tarım Seferberliği Bakanlığı'na bağlı Bitki Sağlığı ve Güvenliği Kurumu'a aittir. İlgili kurumun ürün bazında yayınladığı karatina şartları ve risk değerlendirmesine dair bilgilere alttaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

• Çeşitli canlı hayvan, işlenmemiş et ürünleri, hayvan spermi, damızlık yumurta, hayvansal aşı, ilaç dezenfektanlar, özel hayvan yemlerinde karantina işlemleri, taşımacılıkta riayet edilmesi gereken hususlarıın belirlenmesi ve piyasa gözetimi ve denetiminden sorumlu denetleyici kurum Tarım Seferberliği Bakanlığı'na bağlı Veterinerlik Kurumu'dur (Iranian Veterinary Organization (IVO)).İlgili kurumun çeşitli konularda karantina ve taşımacılıkla ilgili dikkat edilmesi gereken hususlara Karantina ve Uluslararası İşler Ofisi'nin alttaki linkinden ulaşabilirsiniz.

Et ve canlı hayvan ithalatı ile ilgili ruhsat ve sertifikaları ülkenin Veterinerlik Kurumu Karantina Ofisi tarafınca verilir. Ayrıca ithalat yapılabilmesi için İhraç edilen et ve canlı hayvanlar için karantina sağlık önlemlerini gösteren menşe ülkeden alınan bir sağlık sertifikasının ibraz edilmesi ve menşe ülkenin yetkili makamından, İran İslam Cumhuriyeti'ne et ve canlı hayvan ihracatı anlaşmasını onaylayan bir sertifikanın olması önem arz etmektedir.

info@ivo.ir e-postası üzerinden ilgili kurumla iletişim kurabilirsiniz.

İran’da üretilen temel tüketici ürünleri olarak kabul edilen bazı ürünlerde devlet tarafından belirlenen kar marjları ile satış yapılması uygulaması bulunmaktadır. Bu uygulamada ürünler üzerine etiketleme aşamasında üretici fiyatı ve tüketici fiyatı derc edilerek tüketici fiyatının üzerinde bir fiyat ile nihai tüketiciye satış yapılması yasaklanmıştır. Üretici fiyatına “onaylanmış üretici fiyatı” (gıymet-i musavvabe-i tovlidkonende) da denilmektedir. Üretici fiyatı ürünün maliyet fiyatı üzerine KDV ve %10-19 arası firma kar oranı olarak eklenerek belirlenmektedir. Üretici fiyatı ve tüketici fiyatları belirlendikten sonra firmanın bir sonraki devlet tarafından onaylanan fiyat güncellemesi/tesbitine kadar fiyatlar üzerinde değişiklik yapması yasaktır. Bazı ürünlerin fiyat tesbiti Tüketici ve Üreticileri Korumu Kurumu tarafından, süt, yumurta, peynir gibi tüketiciler için önem arz eden ve “Tanzim Pazar” ürünleri olarak adlandırılan ürünlerin fiyat tesbiti ise Cumhurbaşkanı 1. Yardımcısı’nın başkanlık ettiği Piyasa Düzenleme Kurulu tarafından yapılmaktadır.Ayrıca İran'da üretilen veya ithal edilen ürünlerin üzerinde ürünle ilgili Farsça açıklamaların olması zorunluluğu bulunmaktadır.Ürün etiketleme ile ilgili Gıda, İlaç, Kozmetik, Sağlık ürünleri vs çeşitli düzenlemeler ve zorunluluklar bulunmaktadır. Örneğin İlaç ve Tıbbi teçhizatta Etiketleme, kullanıcılara veya hastalara tıbbi cihazların güvenliği ve performansı ile tanımlanmasına ilişkin bilgi sağlamaktır. Tıbbi Cihazlar Genel Müdürlüğü, imalatçıların gerekli bilgileri cihazla birlikte verilen etiket ve belgelerde belirterek bu gerekliliklere uymalarını zorunlu kılmaktadır. Bu kurallar tıbbi, dişçilik ve laboratuvar ekipmanlarıyla birlikte verilen etiket ve belgelere ilişkin gereklilikleri sağlar.Sağlık Bakanlığı'nın Gıda ve İlaç Kurumu'na verdiği talimat doğrultusunda, orijinallik etiketi ve Yeşil Elma (Yeşil Elma, üretici firmanın üretim sürecinde gerekli tüm kalite ve sağlık standartlarını aldığını göstermektedir). Etiketi bulunmayan veya orijinal etiketi bulunan tüm kozmetik ürünler, parfüm ve kolonyalar, yenilebilir ürünler ile dijital sağlık ürünlerinin online satış siteleri dahil, satış yapma imkânları bulunmamaktadır.

 
Bitki Sağlığı Önlemleri
İran'da bitki sağlığı  önlemleri ve korunmasına yönelik tedbirler Tarım Bakanlığına bağlı Bitki Koruma Kurumu’nun ( BKK) sorumluluğundadır.https://www.ppo.ir/en-US/ppo/1/page/Home

Bitki Koruma Kurumu’nun İthalat Birimi’nden edinilen bilgiye göre, İran’a ithal edilecek tüm bitkisel ürünler için uygulanan sıhhi muayene süreci menşe ülkeye veya ithal edileceği ülkeye bakılmaksızın tüm ülkeler için aynı şekilde uygulanmaktadır.Gümrüklere sunulması gereken Bitki Sağlığı Sertifikaları, ithal edilecek  ürüne ve tarife koduna göre değişiklik göstermektedir. Tüm bitkisel ürünler, BKK’nin Bitki Parazitler Mucadile ve  Kontrol bölümü (https://B2n.ir/a14591 ) tarafından zararlıların bulaşma riski açısından sıkı bir şekilde incelenmektedir .

 

İran, bir İslam Cumhuriyeti olduğundan helal olduğu belgelendirilmeyen bir ürünün ülkeye yasal yollardan girişi mümkün değildir. Ülke nüfusunun tamamına yakını (%98,5) Müslüman olup, Müslüman olmayan azınlık için de helal olmayan gıda ithalatı yasal yollardan mümkün olmamaktadır.
Beyaz ette zaman zaman yem fiyatlarındaki artış ve hastalıklar gibi nedenlerden dolayı üretimin düşmesi ile yaşanan fiyat artışlarının önüne geçmek için ithalat serbest bırakılmaktadır. Bu konuda yetkili kurumlar Tarım Seferberliği Bakanlığı, Sanayi, Maden ve Ticaret Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı’na bağlı olan İran Veterinerlik Kurumu’dur.

Ticaret kartında bu ürünlerin ithalatını yapabileceği kayıtlı olan kişi ya da firmalar Tarım Seferberliği Bakanlığı’nın ihtiyaç duyurusuna göre Veterinerlik Kurumu’na VIP Sertifikasını (Veterinary Import Process) sunmak ve Sanayi, Maden ve Ticaret Bakanlığı’nda sipariş kaydı yapmak koşulu ile bu ithalatı gerçekleştirebilmektedir.

Kırmızı et ve kanatlı eti ithalatının, bu konuda anlaşma yapılan ve İran Veterinerlik Kurumu’nun temsilciliği bulunan 6 ülkeden (Brezilya, Uruguay, Ermenistan, Avustralya, Moğolistan ve Kırgızistan) gerçekleştirildiği öğrenilmiştir. Ayrıca Türkiye’den de zaman zaman kırmızı et ve kanatlı eti ithalatı için İran’dan gözlemci ve kontrol görevlisinin Türkiye’deki tesisi ziyaret ederek helal standardlarında üretim yapılıp yapılmadığının incelendiği bilinmektedir.

İran İslam İşbirliği Teşkilatı (IIT) ve İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC) üyesidir.Helal belgelendirmesi, söz konusu prosedüre tabi olabilecek tüm ürünler için zorunludur. Helal belgelendirmesinde düzenleme ve standartlar mevcut olup, söz konusu mevzuat İran Sağlık Bakanlığı’nın altındaki İran Gıda ve İlaç Kurumu’na bağlı olan “National Research Center Halal Republic of Iran (Halal Research Center)” tarafından yürütülmektedir (http://halal.gov.ir ). Belgelendirme Halal Research Center tarafından yapılmaktadır.

Halal Research Center tarafından verilen sertifikaların yanısıra İslam Teşkilatı Araştırma ve Bilgilendirme Merkezi veya Dünya Helal Teşkilatı tarafından verilen sertifikalar da kabul edilmektedir.

Ayrıca, İran’da “International Commerce Development Organization-Halal World” (http://www.halalworld.co ) ve “Halal World Institute” (http://www.halalworldinstitute.org) kuruluşlarının temsilcilikleri mevcuttur. Et ithalatında, İranlı uzmanların her sevkiyat öncesinde ithalatın yapılacağı ülkedeki tesise giderek denetim yapması ve onay vermesi söz konusudur.

İran’da helal alanında görevli kuruluş Sağlık Bakanlığı’nın altındaki İran Gıda ve İlaç Kurumu’na bağlı olan Halal Research Center olduğundan konu bu çatı altında ele alınmaktadır. Ancak, ithalat sürecinde Tarım Seferberliği Bakanlığı ve Sanayi, Maden ve Ticaret Bakanlığı da süreç içindedir. Konu İran’da üretim yapmak üzere alınacak izin ve belgeler olduğunda ise ilgili kurumlar Sağlık Bakanlığı ile Tarım Seferberliği Bakanlığıdır.

TSE ile İran Standart Teşkilatı arasında genel nitelikli bir anlaşma olup helal sertifikalarının karşılıklı tanınması konusunda görüşmelerin devam ettiği öğrenilmiştir.

İslam Odası Bilgilendirme ve Araştırmalar Merkezi (ICRIC)’nin helal sertifikası çoğu ülkelerde teyitli olup İran içinde ise ICRIC ile anlaşma imzalayan enstitülerin helal sertifikaları kabul edilmektedir. Sözkonusu sertifkaların, İran Sağlık Bakanlığı veya Gıda ve İlaç Kurmunda teyit edilmesi gerekmektedir. Sözkonusu merkez, farklı ülkeler ile anlaşma imzalamış olup Türkiye, Almanya, İtalya, Fransa, İsviçre, Avusturya, Çin, Brezilya, Hindistan, Rusya ve Güney Kore gibi ülkelerde temsilciliği bulunmaktadır.